Przejście Izraelitów przez Jordan (Joz 3–4) w interpretacji patrystycznej
DOI:
https://doi.org/10.12775/BPTh.2015.025Słowa kluczowe
Jozue (księga), Jordan rzeka (przejście przez), typologia, egzegeza patrystycznaAbstrakt
Artykuł otwiera krótka refleksja na temat typologicznego znaczenia postaci Jozuego i jego dziejów w starożytnym Kościele. Pierwsi chrześcijanie odczytywali księgę Jozuego jako zapowiedź zbawczego dzieła Chrystusa dokonanego na krzyżu. Syn Nuna zajął miejsce Mojżesza jako legislator, natomiast w porządku łaski Zbawiciel zastępuje dawne prawo Ewangelią. Na bazie homonomii Jozue zostaje utożsamiony z Chrystusem: był tym, który wprowadził lud wybrany do Ziemi Obiecanej, stanowiącej jego dziedzictwo. Ojcowie postrzegali ciąg historii Izraela jako odnośnik do życia chrześcijańskiego. W chrześcijańskiej interpretacji biblijnej nie tylko przejście przez Morze Czerwone było typologiczną zapowiedzią chrztu. U niektórych autorów stało się nim także przejście Izraelitów przez Jordan. Ta rzeka była to przecież brama do Ziemi Obiecanej. Następnie analizowana jest kwestia lokalizacji Gilgal. To miejsce odnoszące się do opowiadania o przejściu Jordanu przez Jozuego i rozdzielaniu wód rzeki dotyczy także Eliasza i jego następcy – Elizeusza. Ponadto pojawiła się kwestia chrztu Pańskiego. Typologiczna lektura opowiadania biblijnego nabrała więc nie tylko wydźwięku chrystologicznego, lecz także sakramentalnego. Orygenes z Aleksandrii w obrazie rozdzielonych wód Jordanu dostrzegał dwa rodzaje ludzi przyjmujących chrzest. Jedni to ci, który powracają do dawnego życia i tych którzy pozostają w stanie łasce Bożej. Autorzy wczesnochrześcijańscy dostrzegali także inne wymiary perykopy Joz 3–4, takie jak eklezjologiczny, moralny i duchowy. Ojcowie Kościoła uważali także, że kamienie w Gilgal były zapowiedzią dwunastu apostołów Jezusa. Oni to zostali wezwani, aby stać się szafarzami chrztu i być fundamentami Kościoła. Przez nich zostało ofiarowane przebaczenie grzechów, poznanie prawdy i wejście do „nowej ziemi” obietnic, łaska Boża, działanie niebiańskich darów i łączność z Chrystusem.Bibliografia
Abbaye Sainte-Marie de la Pierre-qui-Vire, L’expérience de Dieu dans la vie monastique, Saint-Léger-Vauban 1973.
Abgarowicz K. (tłum.), J. Sajdak, J. Wikariak, Św. Ambroży z Mediolanu. Obowiązki duchownych, Warszawa 1967.
Adamiak S., Sześcioksiąg w mozaikach bazyliki Santa Maria Maggiore w Rzymie, Biblica et Patristica Thoruniensia 4 (2011), s. 165–179.
Augustyniak K. (tłum.), Stanula E. (wstęp i oprac.), Orygenes. Komentarz do Ewangelii według Mateusza (ŹMT 10), Kraków 2003 (wznowienie).
Bagatti B., Excavations in Nazareth, t. 1: From the Beginning till the XII Century (Collectio maior SBF 17), tłum. ang. E. Hoade, Jerusalem 1969.
Baldi D. (wyd.), Enchiridion Locorum Sanctorum. Documenta S. Evangelii Loca Respicientia, Jerusalem 19823.
Banterle G. (wyd.), Ambrogio di Milano. Discorsi e Lettere I; II/1; II/II; II/III, tom 1–4 (Opera Omnia di Sant’Ambrogio 18–21), Milano–Roma 1985; 1988.
Banterle G., Olivar A. (wyd.), Pietro Crisologo. Sermoni 1–62 bis, w: Opere di San Pietro Crisologo, t. 1, Roma 1996.
Bardski K., Chrystologiczna interpretacja Księgi Jozuego u Orygenesa, Collectanea Theologica 84 (2015) z. 4, s. 197–202.
Bardy G., Lefevre M. (wyd. i tłum.), Hippolyte de Rome. Commentaire sur Daniel (SC 14), Paris 1947.
Barnes T.D., The composition of Eusebius’ Onomasticon, Journal of Theological Studies 26 (1975) s. 412–415.
Bauer J.B., Schrenk S., Jordan, w: Reallexicon für Antike und Christentum, t. 18, Stuttgart 1998, s. 699–715.
Beck E. (wyd.), Des Heiligen Ephraem des Syrers Paschahymnen (De azymis, De crucifixione, De resurrectione) (CSCO: Scriptores Syri 248), Lowanium 1964.
Bielawski M., Blask ikon, Kraków 2005.
Borkowska M. (tłum.), Makowiecka E. (wstęp,), Wipszycka E., Starowieyski M. (oprac. i red.), Apoftegmaty Ojców Pustyni, t. 1, Gerontikon. Księga Starców (ŹM. Starożytność 4), Kraków–Tyniec 2004.
Bostock D.G., Medical Theory and Theology in Origen, w: Origeniana Tertia, Roma 1985, s. 191–199.
Brisson J.–P. (texte établi et trad. avec. introd. et notes par), Hilaire de Poitiers. Traité des mysteres (SC 19), Paris 1978.
Brożek M. (tłum., wstęp i oprac.), Aureliusz Prudencjusz Klemens. Poezje (PSP 43), Warszawa 1987.
Dąbrowska E. (tłum., wstęp, koment.), Kosiński R. (indeksy), Cyryl ze Scytopolis. Żywoty mnichów palestyńskich (ŹM. Starożytność 36), Kraków–Tyniec 2011.
Daniélou J., Bible et liturgie. La théologie biblique des sacrements et des fêtes d'après les Pères de l'Église (Lex orandi 11), Paris 1958.
Daniélou J., L’entrée dans l’histoire du Salut. Bapteme et confirmation, Paris 1967.
Daniélou J., Qu’est ce que la typologie? L’Ancien Testament et les chrètiens, Paris 1941.
Daniélou J., Sacramentum Futuri. Etudes sur les origines de la typologie biblique, Paris 1950.
Daniélou J., Traversée de la Mer Rouge et Baptême aux premières siécles, Recherches de sciences religieuse 33 (1946) s. 402–430;
Doelger F.J., Der Durchzug durch den Jordan als Sinnbild der christlichen Taufe, Antike und Christentum 2 (1930), s. 70–79.
Doignon J. (wyd.), Sancti Hilarii Pictaviensis episcopi opera: Tractatus super Psalmos, Instructio Psalmorum in Psalmos I–XCI, pars I,1 (CCL 61), Turnhout 1997.
Doutreleau L. (wyd. i opr.), Didyme l’Aveugle. Sur Zacharie. Texte inédit d’après un papyrus de Toura, t. 1–3 (SC 83; 84; 85), Paris 1962.
Dus J., Die Analyse zweier Ladeerzählungen des Josuabuches (Jos 3–4 and 6), Zeitschrift für die alttestamentliche Wissenschaft 72 (1960), s. 107–134.
Franceschini E., Weber R. (wyd.), Itineraria et alia geographica (CCL 175), Turnhout 1965.
Fritz V., Das Buch Josua (Hadbuch zum Alten Testament 1/7), Tübingen 1994.
Galeani G., Iordanem novimus. La parafrasi prudenziana di Ios. 3,13–17 e Ps. 113,3 In perist. 7,66–70, Il calamo della memoria 6 (2014), s. 171–187.
Geyer P. (wyd.), Itinera Hierosolymitana saeculi III–VIII (CSEL 39), Vindobonae 1898.
Grant McQueen R. (wyd.), Irenaeus of Lyons. Against Heresies (The Early Church Fathers), London 1997.
Grego I., San Gregorio di Nissa pellegrino in Terra Santa, Salesianum 38 (1976) s. 109–125.
Hausherr I., Direction spirituelle en Orient autrefois (Orientalia Christiana Analecta 144), Roma 1955.
Hawk L.D., Every Promise Fulfilled: Contesting Plots in Joshua, Louisville–Westminster 1991.
Hubbard R. L., „What Do These Stones Mean”? Biblical Theology and a Motif in Joshua, Bulletin for Biblical Research 11 (2001), nr 1, s. 1–26.
Jaubert A. (wyd. i tłum.), Origène. Homélies sur Josué (SC 71), Paris 1960.
Kalinkowski S. (tłum. i oprac.), Stanula W. (wstęp), Orygenes. Homilie o Księgach Rodzaju, Wyjścia Kapłańskiej (PSP 23), z. 1–2, Warszawa 1984.
Kalinkowski S. (tłum. i oprac.), Stanula W. (wstęp), Orygenes. Homilie o Księgach Liczb, Jozuego i Sędziów (PSP 34), z. 1–2, Warszawa 1986.
Kalinkowski S. (tłum.), Stanula W., Myszor W. (oprac.), Orygenes. Komentarz do Ewangelii św. Jana (PSP 28), Warszawa 1981.
Kania W. (tłum.), Starowieyski M. (wstęp i opr.), Św. Jan Chryzostom. Katechezy chrzcielne (Homilie katechetyczne do tych, którzy mają być oświeceni oraz do neofitów), t. 1–2 (U źródeł katechumenatu 1–2), Lublin 1993–1994.
Kania W. (tłum.), Św. Cyryl Jerozolimski. Katechezy przedchrzcielne i mistagogiczne (BOK 14), Kraków 2000.
Kaswalder P., La terra della promessa. Elementi di geografia biblica (SBF Collectio Minor 44), Jerusalem 2010.
Kaswalder P.A., Onomastica biblica. Fonti scritte e ricerca archeologica (Collectio Minor 40), Jerusalem 2002.
Khouri R., Where John Baptized: Bethany Beyond the Jordan, Biblical Archaeology Review, 31 (2005), s. 34–43.
Klosterman E. (wyd.), Eusebius. Das Onomastikon der biblischen Ortsnamen (GCS 11/1), Leipzig 1904 [nowe wyd. Hildesheim 1966].
Kozera M. (tłum.), Marek Starowieyski M. (wstęp), Pollok J. (bibliogr.), Apoftegmaty Ojców Pustyni, t. 2, Kolekcja systematyczna (ŹM. Starożytność 9), Kraków–Tyniec 2007
Kroymann A., Dekkers E., Borleffs J.G.Ph., Waszink J.H. (wyd.), Quinti Septimi Florentis Tertulliani opera, pars I, t. 1 (CCL 1), Turnhout 1954.
Krystyniacki J. (tłum.), Baron A. Buszewicz E. (oprac.), Jan Chryzostom. Homilie na Ewangelię według św. Mateusza. Część 1 i 2: Homilie 1–40 i 41–90 (ŹMT 18; 23), Kraków 2003.
Kubiak Z., Radożycki J. (tłum.), Józef Flawiusz. Dawne dzieje Izraela, cz. I–II, Warszawa 1993.
Langlamet F., La traversée du Jourdain et les documents de l’Hexateuque, Revue Biblique 79 (1972), s. 7–38.
Marcovich M. (wyd.), Hippolytus. Refutatio omnium haeresium, Berlin 1986.
McDonnell K., Montague G.T., Inicjacja chrześcijańska a chrzest w Duchu Świętym, Kraków 1997.
McDonnell K., Jesus’ Baptism in the Jordan, Theological Studies 56 (1995), s. 209–236.
Mello A., Il passaggio del Giordano, Parole di vita 40/4 (1995), s. 9–12.
Migne J.P. (wyd.), Didymi Alexandrini opera omnia (PG 39), Paris 1863.
Migne J.P. (wyd.), Georgii Pisidae Chronicon Paschale (PG 92), Paris 1865.
Migne J.P. (wyd.), S.P.N. Gregorii episcopi Nysseni opera quae reperiri potuerunt omnia, t. 1–3 (PG 44; 45; 46), Paris 1863.
Moatti-Fine J., La Bible d’Alexandrie, t. 6: Jesus (Josue), Paris 1996.
Monaci Castagno A., Origene. Dizionario: la cultura, il pensiero, le opere, Roma 2000.
Myszor W. (wstęp i przyp.), Ryznar S. (tłum.), Tertulian. Przeciw Marcjonowi (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 58), Warszawa 1994.
Nazzaro A.V., Simbologia e poesia dell’acqua e del mare in Ambrogio di Milano, Napoli 1997.
Niemirska-Pliszczyńska J. (tłum., wstęp i opr.), Klemens Aleksandryjski. Kobierce zapisków filozoficznych dotyczących prawdziwej wiedzy, Warszawa 1994.
Otranto G., La tipologia di Giosué nel „Dialogo con Trifone ebreo” di Giustino, Augustinianum 15 (1975) nr 1/2, s. 29–48.
Otto E., Gilgal, t. 13, TRE, Berlin – Nowy Jork 1984, s. 268–270.
Pantelia M., Iohannes Chrysostomus. In Jordanem fluvium, w: http://www.documentacatholicaomnia.eu/02g/0345–0407,_Iohannes_Chrysostomus, _In_Jordanem_fluvium,_MGR.pdf [dostęp: 20.09.2015].
Peckham B., The Composition of Joshua 3–4, The Catholic Biblical Quarterly 46 (1984), s. 413–431.
Penco G., Sulla professione monastica come secondo Battesimo, Rivista Liturgica 47 (1960), s. 34–39.
Piccirillo M., Ainon Sapsafas and Bethabara, w: M. Piccirillo – E. Alliata (red.), The Madaba Map Centenary 1897–1997. Travelling Through the Byzantine Umayyad Period (Studium Biblicum Franciscanum Collectio Maior 40), Jerusalem 1999, s. 218–221.
Pierre M.-J. (wyd. i tłum.), Aphraate. Les Exposés (SC 349), Paris 1988.
Portbarré-Viard de la G.H., Descriptions monumentales et discours sur l’édification chez Paulin de Nole. Le regard et la lumière (epist. 32 et carm. 27 et 28), Leiden–Boston 2006.
Reau L., Iconographie de l’art chrétien, t. 2: Iconographie de la Bible. 1. Ancien Testament, Paris 1956.
Rouët de Journel M. J. (introd. et trad.), Jean Moschus. Le pré spirituel (SC 12), Paris 19473.
Rousseau A. (wstęp, tłum. i przypisy), Irénée de Lyon. Démonstration de la prédication apostolique (SC 406), Paris 1995.
Rubinkiewicz R. (opr. i wstępy), Apokryfy Starego Testamentu (Prymasowska Seria Biblijna) Warszawa 1999.
Ruggiero A. (wyd.), Paolino di Nola. I carmi, Roma 1990.
Salij J., Księga Jozuego jako proroctwo, W Drodze 1 (2010) nr 437, s. 117–122.
Saxer V., Heid S., Maria Egiziaca, NDPAC, t. 2, kol. 3055–3056.
Sicre Diaz J.L., Giosuè (Commenti biblici), Roma 2004.
Słomka J., Wczesnochrześcijańskie nazwy chrztu (Studia i Materiały Wydziału Teologicznego), Katowice 2009.
Spyra M., Elementy teologii chrzcielnej w czwartej i piątej homilii Orygenesa do Księgi Jozuego, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 19/20 (1986–1987), s. 41–64.
Sulowski J. (tłum.), Stanula E. (wstęp), Święty Augustyn. Objaśnienie Psalmów, z. 1–2 (PSP 37 i 42), Warszawa 1986.
Świderkówna A. (tłum.), Myszor M. (wstęp), Ojcowie Apostolscy, Warszawa 1990.
Szarmach M., Świderkówna A., Sołowianiuk J. (tłum.), Stanula E. (red.), Apologie: Minucjusz Feliks. Oktawiusz; Do Diogeneta; Klemens Aleksandryjski. Zachęta Greków (Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 44), Warszawa 1988.
Taylor J.E., Christians and Holy Places. The Myth of Jewish–Christian Origins, Oxford 1993.
Tov E., The Rewritten Book of Joshua as Found at Qumran and Masada, w: E. Chazon, M.E. Stone (wyd.), Biblical Perspectives, Leiden 1997, s. 233–256.
Tronina A., Jozue – Jezus. Biblijna typologia Zbawiciela, Verbum vitae 1 (2002), s. 41–56.
Turek W., Tertulian (Ojcowie Żywi 15), Kraków 1999.
van Moorsel P.V., Rotswonder of Doortrocht door de Rode Zee, Mededelingen von Het Nederlands Historisch Institut dte Rome 33 (1966) z. 1, s. 59–68.
Vogt E., Die Erzählung vom Jordanübergang, Josue 3–4, Biblica 46 (1965), s. 125–148.
Voicu S.J., Sévérien de Gabala, w: red. M. Viller, Ch. Baumgartner i A. Rayez, Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique: Doctrine et histoire, t. 14, Paris 1990, kol. 752–763.
Waheeb M., The Discovery of Site of St. Mary of Egypt, Amman 2004.
Winling R., Grégoire de Nysse. Discours catéchétique (SC 453), Paris 2000.
Wnętrzak T. (wstęp, tłum. i przypisy), Euzebiusz z Cezarei. Życie Konstantyna (ŹMT 44), Kraków 2007.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
CC BY ND 4.0. Posiadaczem prawa autorskiego (Licencjodawcą) jest Autor, który na mocy umowy licencyjnej udziela nieodpłatnie prawa do eksploatacji dzieła na polach wskazanych w umowie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji niewyłącznej na korzystanie z Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego w następujących polach eksploatacji: a) utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; b) reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (e-book, audiobook); c) wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego; d) wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera; e) rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY-ND 3.0) poprzez platformę cyfrową Wydawnictwa Naukowego UMK oraz repozytorium UMK.
- Korzystanie przez Licencjobiorcę z utrwalonego Utworu ww. polach nie jest ograniczone czasowo ilościowo i terytorialnie.
- Licencjodawca udziela Licencjobiorcy licencji do Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego nieodpłatnie na czas nieokreślony
PEŁEN TEKST UMOWY LICENCYJNEJ >>
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 3768
Liczba cytowań: 0