Znaczenie tytulatury książąt brzeskich w świetle kopiarza Codex Vindobonensis Palatinus 5105
DOI:
https://doi.org/10.12775/SZ.2017.07Słowa kluczowe
Śląsk, księstwo brzeskie, tytulatura, weichbild-dystrykt, Silesia, duchy of Brzeg, honorific titles, weichbild-districtAbstrakt
The importance of titles of dukes of Brzeg in the light of cartulary Codex Vindobonensis Palatinus 5105
From the end of the fourteenth century dukes of Legnica and Brzeg used different, and often changeable intitulation, as they were named as the rules of Oława, Lubin, Niemcza, Kluczborg etc., which – according to historians – meant changes in territorial structure of the duchy and political transformations.
The purpose of the present text is to indicate the relationship between the intitulation of Silesian rulers and the legal aspect of a document, and to point out that conclusions drawn on the basis of titles written in documents as to the political divisions are often unjustified.
Such are the conclusions drawn from the analysis of the Codex Vindobonensis Palatinus, containing the fifteenth-century cartulary of documents related to Saint Hedwig collegiate church at Brzeg, systematised mainly on a geographical basis. From among 722 documents I have analysed the titles in 200 documents issued by the dukes of Brzeg from the period between 1352 and 1479. An analysis of those titles suggests that they were related to the content of the charters, and precisely to the provincial district (Weichbild) of the village or town of the relevant transaction, which – in turn – confirms the duke’s jurisdiction over the area. It was called Weichbild titles, while the titles related to the whole duchy were ducal titles.
The titles related to the Weichbild were used increasingly often in the 1370s (see the table in the text), mainly in the chancellery of Duke Louis I of Brzeg, after the imposition in the principality the joint family ownership (niedział). The relation between the intitulation of the duke and the document content revealed in the text indicates the need for greater caution in interpreting the existence of smaller “principalities” within the Duchy of Legnica and Brzeg only on this basis, for it is almost certain that those “principalities” were in fact the Weichbild districts administered by the members of the Piasts of Legnica and Brzeg.
Bibliografia
Źródła
Österreichische Nationalbibliothek, sygn. 5105, Codex Vindobonensis Palatinus
Lehnsund Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen Fürstenthümer im Mittelalter, t. 1, red. C. Grünhagen, H. Markgraf, Leipzig 1881
Rößler R., Urkunden Herzog Ludwig I. von Brieg, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”, 6, 1864; 9, 1872
Urkunden der Stadt Brieg, urkundliche und chronikalische Nachrichten über die Stadt Brieg, die dortigen Klöster, die Stadtund Stiftsgüter bis zum Jahre 1550, w: Codex Diplomaticus Silesiae, t. 9, red. C. Grünhagen, Breslau 1870
Opracowania
Barciak A., Tytulatura książąt opolskich – potomków i następców Mieszka zwanego Laskonogim, w: Sacra Silentii provincia. 800 lat powstania dziedzicznego księstwa opolskiego (1202–2002), red. A. Pobóg-Lenartowicz, Opole 2003 [2004], s. 101–105
Barciak A., Tytuł opawski książąt wrocławsko-legnickich w początkach XIV w., w: Ludzie, Kościół, wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze – wczesna epoka nowożytna), red. W. Iwańczak, S.K. Kuczyński, Warszawa 2001, s. 445–452
Bednarek D., Kancelarie i personel kancelaryjny Bolesława III, księcia legnickiego, w: Studia historyczne. Ustrój, Kościół, militaria, red. K. Bobowski, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1471, Historia 106, Wrocław 1993, s. 83–89
Czechowicz B., Książęcy mecenat artystyczny na Śląsku u schyłku średniowiecza, Wrocław 2005
Czechowicz B., Wokół początków Księstwa Oławskiego. Przyczynek do badań tytulatury książęcej na Śląsku w XV wieku, „Historica. Revue pro historii a příbuzné vědy”, 2, 2011, nr 1, s. 1–10
Grabowski J., Dynastia Piastów mazowieckich. Studia nad dziejami politycznymi Mazowsza, intytulacją i genealogią książąt, Warszawa–Kraków 2012
Gut A., Formularz dokumentów książąt zachodniopomorskich do połowy XIV wieku, Szczecin 2002
Jurek T., Formuła komisyjna w czternastowiecznej kancelarii świdnickiej, St. Źródł., 43, 2005, s. 1–18
Jurek T., Zarys dyplomatyki śląskiej w późnym średniowieczu, w: Dyplomatyka staropolska, red. T. Jurek, Warszawa 2015, s. 498–508
Matejko-Peterka I., Książęta, pieczęcie i władza. Studium ze sfragistyki Piastów legnicko-brzeskich, Warszawa 2016
Orzechowski K., Dzieje terytorium. Miejsce księstwa legnicko-brzeskiego w ustrojowych dziejach Śląska, w: Silesia numismatica. Ducatus Lignicensis et Bregensis. Liber 1, Materiały międzynarodowej konferencji naukowej w Muzeum Miedzi w Legnicy, 24–25 listopada 2000 r., red. B. Paszkiewicz, Legnica 2001, s. 9–16
Orzechowski K., Śląsk w przeszłości i jego terytorialne podziały, w: K. Orzechowski, D. Przybytek, M. Ptak, Dolny Śląsk. Podziały terytorialne od X do XX wieku, Wrocław 2008, s. 15–102
Orzechowski K., Terytorialne podziały na Śląsku, III. Wiek XIV i XV, „Kwartalnik Opolski”, 17, 1971, z. 4, s. 83–105
Prokop K.R., Księstwo Legnickie w XIV wieku na tle ówczesnej sytuacji politycznej Śląska, „Szkice Legnickie”, 24, 2003, s. 49–74
Ptak M., Czy istniało Księstwo Legnicko-Brzeskie? Ustrój polityczny i prawny władztwa Piastów legnicko-brzesko-wołowskich w XVI i XVII wieku, w: Dziedzictwo reformacji w księstwie legnicko-brzeskim. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej w dniach 8–10 grudnia 2006 r. w Muzeum Miedzi w Legnicy, red. J. Harasimowicz, A. Lipińska, Legnica 2007, s. 13–21
Ptak M., Ewolucja struktury terytorialno-administracyjnej Dolnego Śląska i województwa dolnośląskiego, w: K. Orzechowski, D. Przybytek, M. Ptak, Dolny Śląsk. Podziały terytorialne od X do XX wieku, Wrocław 2008, s. 103–112
Ptak M., Urzędy stanowe księstwa brzeskiego (1311–1742), w: Studia historycznoprawne, red. A. Konieczny, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1953, Prawo, 256, Wrocław 1997, s. 19–46
Ptak M., „Weichbild” w strukturze terytorialnej Śląska, w: Podziały terytorialne Polski: przeszłość, teraźniejszość, przyszłość. Materiały konferencji historyków prawa w Karpaczu (29 IX – 1 X 1997), red. P. Jurek, Wrocław 1997, s. 5–11
Ptak M., Zgromadzenia stanowe księstwa brzeskiego (1311–1742), w: Studia historycznoprawne, red. A. Konieczny, Acta Universitatis Wratislaviensis, 1853, Prawo 249, Wrocław 1996, s. 39–105
Ptak M., Zgromadzenia stanowe księstwa legnickiego (1311–1741), w: Studia historycznoprawne, red. A. Konieczny, Acta Universitatis Wratislaviensis, 2070, Prawo, 261, Wrocław 1998, s. 43–79
Rajman J., Kilka uwag o tzw. księstwie siewierskim, St. Hist., 32, 1989, z. 1, s. 135–142
Schönwälder K., Die Piasten zum Briege oder Geschichte der Stadt und des Fürstenthums Brieg, t. 1, Brieg 1855
Wójcik M.L., Tytulatura książąt legnicko-brzeskich do początku XV wieku, w: Silesia numismatica. Ducatus Lignicensis et Bregensis. Liber 1, Materiały międzynarodowej konferencji naukowej w Muzeum Miedzi w Legnicy, 24–25 listopada 2000 r., red. B. Paszkiewicz, Legnica 2001, s. 27–39
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 227
Liczba cytowań: 0