Rekonstrukcja ludowego haftu krajeńskiego: stan badań, pochodzenie i wzór
DOI:
https://doi.org/10.12775/lud101.2017.11Słowa kluczowe
haft krajeński - historia badań, pochodzenie, rekonstrukcja wzoru,Abstrakt
Artykuł obejmuje rekonstrukcję dotąd nie uznanego przez etnografów haftu krajeńskiego z okolic Złotowa. Pierwsze trzy części artykułu mają charakter etnograficzny, zaś ostatnia antropologiczny. Dorota Angutek stawia tezę, że haft krajeński jest pochodną haftu kaszubskiego opracowanego przez Teodorę Gulgowską, jednak jego projektant pozostaje do dziś nieznany. W części pierwszej autorka przedstawia dotąd wykonane prace etnograficzne i amatorskie nad odtworzeniem ludowego haftu krajeńskiego; dokonuje ich typizacji. Współczesny haft krajeński przeniesiony na pozostałe obszary Krajny – powiat pilski, nakielski i sępoleński jest fenomenem nie występującym wcześniej na tych terenach i tworzy tzw. tradycję wytworzoną Część druga artykułu wskazuje na koneksje historyczne i formalne haftu kaszubskiego i karajeńskiego, oraz zawiera prezentację i interpretację dostępnych w muzeach Pomorza eksponatów z 1 połowy XX wieku . Ostatnia część pracy stanowi opis formalnych cech tego haftu od motywów, przez kompozycje po ściegi, a kończy się omówieniem niektórych niekanonicznych rozwiązań stosowanych w hafcie krajeńskim w ciągu ostatnich dwudziestu lat.
Reconstruction of Folk Embroidery of Crayna - Past Researches, the Origin, and the Pattern
The article contains reconstruction do not recognized by ethnographers Craynian embroidery from locality of Złotów. The first three parts of the article have an ethnographic character, and the last one is anthropological part Dorota Angutek puts thesis that Craynian embroidery is derived of Kashubian one worked out by Teodora Gulgowska, although its designer is unknown until now. In the first part the author presents ethnographic and amateurish works which has been done until now for reconstruction of folk embroidery of Crayna; she invents types of them. Contemporary Craynian embroidery which was transferred on others areas of Crayna - administrative districts of Piła, Nakło and Sępólno is a phenomenon not attended on this part of region of Crayna before, and it is so called invented tradition. The second part of the article indicates historical and formal connections between Kashubian and Craynian embroidery, and contains presentation and interpretation of attainable exhibits museums of Pomerania in the first half of XX century. The last part of the work makes description of formal features of this embroidery beginning from themes, by compositions to stitches, and moreover it includes not canonic solutions put in practice of Craynian embroidering during last twenty years.
Bibliografia
Angutek, D. (2018). Tradycje wytworzone w Polsce rodzącej się ponowoczesności. Geneza, rozwój i funkcje społeczno-kulturowe. Bydgoszcz: Oficyna Epigram (w przygotowaniu).
Błachowski, A. (1974). Skarby w skrzyni malowanej czyli o sztuce ludowej inaczej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Dzikowski, S. (1909). Z wędrówek po miastach polskich. Świat, 41, 13.
Forstner, D. (1990). Granat, drzewo i owoc. W: Idem, Świat symboliki chrześcijańskiej (przeł. W. Zakrzewska i in.) (s. 163-166).Warszawa: PAX.
Gulgowska, T. (2010). Jak na to wpadłam żeby wprowadzić rzemiosło domowe. Das Land, 18, 185.
Gulgowski, I. (2012). O nieznanym ludzie w Niemczech. Przyczynek do ludoznawstwa i krajoznawstwa Kaszub (przeł. M. Darska-Łogin). W: J. Borzyszkowski (red.), Von einem unbekannten Volke in Deutschland. Ein Beitrag zur Volks – und Landeskunde der Kaschubei, Berlin 1911 – Gdańsk.
Hobsbawm, E. (2008). Wprowadzenie. W: E. Hobsbawm, T. Ranger (red.), Tradycja wynaleziona (przeł. M. i F. Godyń) (s.9-23). Kraków: WUJ.
Jackowski, A. (2007). Polska sztuka ludowa. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Judziewicz, M., Skorupski, H., Klonowski, A. (1955). Katalog wystawy sztuki ludowej Warmii i Mazur. Olsztyn: Muzeum Mazurskie.
Klekot, E. (2012). Etnodizajn – kolejne konfiguracje sztuki ludowej. Etnografia Nowa, z. 4, 39-47.
Klinger, W. (1931). Doroczna obrzędowość ludowa a tradycje grecko-rzymskie. Kraków: Gebethner i Wolff.
Kopaliński, W. (1990). Granat(owiec). W: Idem, Słownik symboli (s. 103-105). Warszawa: Wiedza Powszechna.
Kossak, Z. (1958). Rok polski. Obyczaj i wiara. Warszawa: PAX.
Majkowski, A. (1909) Rozmaitości. Wystawa haftów kaszubskich. Gryf, 4, 126;
S. Graeve i nast., Wystawa, „Gazeta Kaliska”, nr 228, s.1
Niedźwiedzki, J. (1977a). Wybrane zagadnienia sztuki ludowej Krajny i Pałuk. Rocznik Nadnotecki, t. VIII, z. 1, s.114-129.
Niedźwiedzki, J. (1977b). Zagadnienia współczesnej sztuki ludowej Krajny i Pałuk. Koszalińskie Zeszyty Muzealne, 7, s. 33-48.
Niedźwiedzki, J. (2001). Odzież i strój ludowy Krajniaków Złotowskich. Kronika Wielkopolska, 3, 168-171.
Obracht-Prondzyński, C. (red.) (2007). Błachowski A., Z historii haftów kaszubskich – geneza i formy. W:
Obracht-Prondzyński, C. (red.), Ziemia Człuchowska – Kaszuby – Pomorze. O dziejach, kulturze i ludziach (s. 191-242). Człuchów-Gdańsk: Instytut Kaszubski – Muzeum Regionalne w Człuchowie.
Stomma, L. (1981). Słońce rodzi się 13 grudnia. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Stomma, L. (1986). Antropologia kultury wsi polskiej XIX wieku. Warszawa: PAX.
Zadrożyńska, A. (1986). Powtarzać czas początku, cz. 1. O świętowaniu dorocznych świąt w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Spółdzielcze.
Zadrożyńska, A. (2000). Światy, zaświaty. O tradycji świętowań w Polsce. Warszawa: Twój Styl.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
1. Autorzy udzielają wydawcy (Polskiemu Towarzystwu Ludoznawczemu) licencji niewyłącznej na korzystanie z utworu w następujących polach eksploatacji:
- utrwalanie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- reprodukowanie (zwielokrotnienie) Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego drukiem i techniką cyfrową (ebook, audiobook);
- wprowadzania do obrotu egzemplarzy zwielokrotnionego Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego;
- wprowadzenie Utworu/przedmiotu prawa pokrewnego do pamięci komputera;
- rozpowszechnianie utworu w wersji elektronicznej w formule open access na licencji Creative Commons (CC BY - ND 4.0).
2. Autorzy udzielają wydawcy licencji nieodpłatnie.
3. Korzystanie przez wydawcę z utworu na ww. polach nie jest ograniczone czasowo, ilościowo i terytorialnie.
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 598
Liczba cytowań: 0