Psychiatria w służbie polityki na przykładzie radzieckiej opozycji w XX. wieku
DOI:
https://doi.org/10.12775/DP.2014.016Abstrakt
W swoim artykule omówiłam problem wykorzystania psychiatrii do celów politycznych. Myślicielem, który w owej analizie odgrywa nadrzędną rolę jest francuski filozof – Michel Foucault, który zwracał uwagę na postępujący proces medykalizacji obłędu. W swojej książce pt. „Historia szaleństwa” udowadnia, że zjawisko szaleństwa jest konstruktem społecznym, który ma do spełnienia określoną funkcję w społeczeństwie. Psychiatria jest zatem w dużej mierze narzędziem, którym władza posługuje się w celu likwidacji jednostek, zakłócających społeczny porządek. Jako gałąź medycyny działa ona poprzez zastosowanie dyskursu szaleństwa, a zatem tworzy normy o charakterze medycznym, mających siłę obowiązywania.
Za przykład takiego procederu można uznać stosowane przez władze radzieckie represje wobec więźniów politycznych – sposobem ich eliminacji było umieszczenie w tzw. psychuszkach. Mogło do tego dojść po zdiagnozowaniu, (nazwaniu, sklasyfikowaniu) danej jednostki jako osoby chorej psychicznie. Psychiatria, niejako na potrzeby władzy utworzyła specjalną jednostkę chorobową – zwaną schizofrenią bezobjawową, której diagnoza mogła nastąpić po stwierdzeniu u pacjenta nastawienia reformatorskiego, jak i antysystemowego. Etykieta ta dyskwalifikowała jednostkę z życia publicznego. Centrum radzieckiej psychiatrii politycznej stanowił Instytut im. Serbskiego. Diagnoza postawiona przez lekarza psychiatrę zazwyczaj nie ulegała rewizji. Jednostka była wysyłana do szpitala psychiatrycznego, a tam poddawana terapii, mającej za cel przywrócenie do zdrowia (poprawnych poglądów). Leczenie farmaceutyczne i metody stosowane przez ówczesną medycynę mogły wywołać nieodwracalne skutki zdrowotne u pacjenta. Nic zatem dziwnego, że władza posługiwała się psychiatrią. Cel był osiągnięty, a cały proceder odbywał się pod bezinteresowną maską medycyny.
Bibliografia
Brążkiewicz Bartłomiej, 2004, Psychiatria radziecka jako instrument walki z opozycją polityczną w latach 1918 – 1984, Toruń, Europejskie Centrum Edukacyjne.
Foucault Michel, 1999, Historia seksualności, przeł. B. Banasiak, T. Komendant i K. Matuszewski, Warszawa Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Foucault Michel, 2010, Historia szaleństwa, Warszawa, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
Jankowski Kazimierz, 1978, Przełom w psychologii, Warszawa, Wydawnictwo Czytelnik.
Koryagin A. Unwilling patients.. „Lancet”. 1 (8224), s. 821–4, kwiecień 1981.
Nasierowski Tadeusz, 1996, Psychiatria polityczna w Rosji Sowieckiej do 1951 roku, Warszawa, Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Nijakowski Lech, 2009, Biowładza w późnej nowoczesności, [w.] Wiedza – władza, Lublin.
Podniesiński Michał, 2012, Prawda i władza. Myśl Michela Foucaulta w latach 1956 – 1977, Kraków, UNIVERSITAS.
Scott John, 2006, Władza, Warszawa, Wydawnictwo Sic!.
Smaga Józef, 1992, Narodziny i upadek imperium. ZSRR 1917 – 1991, Kraków, Wydawnictwo Znak.
Tischner Józef, 1992, Etyka solidarności i homo sovieticus, Kraków, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
Zinowiew Aleksander, 1987, Homo sovieticus, Warszawa, Wydawnictwo Polonia
Zimbardo Philip, Haney, Banks, Jaffe, 1978, Psychologia uwięzienia: deprywacja, władza i patologia. [w:] K. Jankowski, Przełom w psychologii, Warszawa, Wydawnictwo Czytelnik.
Rosenhahn David, 1978, O ludziach normalnych w nienormalnym otoczeniu, [w:] Przełom w psychologii, (red.), K. Jankowski, Warszawa, Wydawnictwo Czytelnik.
Oblicza PRL. Najnowsza historia Polaków, „Rzeczpospolita”, 20.11.2007 r., dodatek historyczny.
Psychiatria Polska 3/1999 – Tadeusz Nasierowski Zaklinacze rzeczywistości. O działaniach władz sowieckich w związku z VI Kongresem WPA w Honolulu.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 382
Liczba cytowań: 0