Une cryptoautobiographie de Kazimierz Brandys (sur „Le petit livre”)
DOI:
https://doi.org/10.12775/AE.2017.006Słowa kluczowe
KEY WORDS, autobiography, assimilation, Polish Jews, taboo, sublimation, pastiche, literary convention. SŁOWA KLUCZOWE, autobiografia, asymilacja, polscy Żydzi, tabu, sublimacja, pastisz, konwencja gatunkowa.Abstrakt
A CRYPTOAUTOBIOGRAPHY OF KAZIMIERZ BRANDYS (ON MAŁA KSIĘGA)
The article interprets Kazimierz Brandys’s Mała księga [A Small Book] (1970) as an autobiography written by the Polish writer of Jewish origin after the 1968 political crisis and anti-Semitic campaign in Poland. The author, following Jan Błoński, claims that although Brandys does not use the term “Jew” even once in this text, the writer’s ethnic origin is central and fundamental to his work. This issue is considered in a political and sociological context (the assimilation of Polish Jews), as well as from a psychoanalytical perspective (the relation between silence as a symptom of tabooization and sublimation). The author of the article juxtaposes his interpretation of Mała księga with all of Brandys’s oeuvre, and in particular the assessment of his writing in Polish criticism and history of literature. The author argues that the critique of the writer’s works results from a failure to decode the subversive quality of the literary technique of pastiche and other games with the autobiography convention played by Brandys.
KRYPTOAUTOBIOGRAFIA KAZIMIERZA BRANDYSA (O MAŁEJ KSIĘDZE)
Celem artykułu jest analiza Małej księgi Kazimierza Brandysa (1970) jako autobiografii napisanej przez polskiego pisarza żydowskiego pochodzenia po wydarzeniach Marca 1968 roku. Autor artykułu przyjmuje — za Janem Błońskim — tezę, że choć Brandys w żadnym miejscu nie posługuje się słowem „Żyd”, to problem etnicznego pochodzenia pisarza ma dla tego utworu znaczenie centralne i zasadnicze. Zagadnienie to jest rozpatrywane w kontekście historycznym i społecznym (kwestia asymilacji polskich Żydów) oraz psychoanalitycznym (relacja między milczeniem jako symptomem tabuizacji a sublimacją). Wnioski z interpretacji Małej księgi odnosi autor do całej twórczości Brandysa, a w szczególności do oceny jego pisarstwa w polskiej krytyce i historii literatury. Dowodzi, że krytyka jego twórczości wynika z niedostrzeżenia subwersywnego wymiaru stosowanych przez niego technik pastiszowych i innych gier z konwencją gatunkową autobiografii.
Bibliografia
M. Bachtin [Bakhtïne Mikhail], Estetyka twórczości słownej, trad. D. Ulicka, E. Czaplejewicz (dir.), Varsovie 1986 ;
S. Bereś, Historia literatury polskiej w rozmowach. XX–XXI wiek, Varsovie 2002 ;
J. Błoński, Autoportret żydowski [Autoportrait juif], Tygodnik Powszechny 1982, no 51, p. 1–4 ;
K. Brandys, Co nie jest prawdą. Notatki z lektur i życia, Varsovie 2003 ;
—, Mała księga, Varsovie 1970 ;
—, Między wojnami. Samson, Varsovie 1953 ;
—, Przygody Robinsona, Varsovie 1999 ;
—, Romantyczność, Varsovie, 1960 ;
—, Sposób bycia. Bardzo starzy oboje, Varsovie 1965 ;
—, Wariacje pocztowe, Varsovie 1972 ;
M. Czermińska, Autobiografia i powieść, czyli pisarz i jego postacie, Gdańsk 1987 ;
A. Czyżak, Kazimierz Brandys, Poznań 1998 ;
« Do Akademików Polaków! », Poznań [non daté], coll. de la Bibliothèque de l’Académie Polonaise des Sciences à Kórnik, http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=22051 [accès le 9 mai 2016].
S. Freud, L’inquiétante étrangeté, [in :] S. Freud, L’inquiétante étrangeté et autres essais, trad. Bertrand Féron, Paris 1985 ;
B. Hillebrandt, Ruch młodzieżowy w Drugiej Rzeczypospolitej, [in :] Życie polityczne w Polsce 1918–1939, J. Żarnowski (dir.), Varsovie 1985 ;
K. Irzykowski, Autobiografizm, Rocznik Literacki 1936, p. 3–9 ;
J. Kandziora, Zmęczeni fabułą. Narracje osobiste w prozie po 1976 roku, Wrocław–Varsovie–Cracovie 1993 ;
T. Konwicki, Kalendarz i klepsydra, Varsovie 1982 ;
P. Lejeune, Le pacte autobiographique, Paris 1996 ;
A. Lisiecka, Zamiast recenzji, [in :] A. Lisiecka, Przewodnik po literaturze krajowej, Londres 1975 ;
J. Prokop, Literatura z kluczem, Teksty 1977, no 1 ;
B. Schulz, Le sanatorium au croque-mort, trad. T. Douchy, Paris 1974 ;
B. Shallcross, Rzeczy i Zagłada, Cracovie 2012 ;
J. Stempowski, Eseje dla Kassandry, Gdańsk 2005 ;
S. Szymutko, Nagrobek ciotki Cili, Katowice 2001 ;
M. Wołk, Sygnatury ukryte: Rudnicki, Stryjkowski, Brandys, [in :] Oblicza Narcyza: obecność autora w dziele, M. Cieśla-Korytowska, I. Puchalska, M. Siwiec (dir.), Cracovie 2008 ;
M. Wołk, Tekst w dwóch kontekstach. Narracja pierwszoosobowa w powieściach Kazimierza Brandysa, Toruń 1999 ;
M. Zaleski, Formy pamięci, Gdańsk 2004 ;
H. Zaworska, Epoka wspominania, [in :] H. Zaworska, Spotkania, Varsovie 1973.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Statystyki
Liczba wyświetleń i pobrań: 383
Liczba cytowań: 0